Muzeum im. Tadeusza Kościuszki w Maciejowicach to wyjątkowe miejsce, które upamiętnia jedną z najważniejszych bitew w historii Polski oraz postać jej Naczelnika. Jego powstanie to efekt starań Towarzystwa Miłośników Maciejowic, a oficjalna decyzja o utworzeniu muzeum zapadła 1 marca 1988 roku.

Historia placówki sięga jednak 1984 roku, kiedy to w Gminnym Ośrodku Kultury powstała Ekspozycja Kościuszkowska. Początkowo muzeum działało dzięki pracy społecznej członków Towarzystwa, obecnie jest częścią Gminnego Ośrodka Kultury, będącego samorządową instytucją kultury.

Siedziba Muzeum – Ratusz z Historią

Muzeum mieści się w zabytkowym ratuszu, wzniesionym na przełomie XVIII i XIX wieku z inicjatywy hr. Stanisława Kostki Zamoyskiego. W jego wnętrzu znajduje się tablica herbowa rodziny Zamoyskich z datą 1827 roku, wmurowana w ścianę budynku.

Ekspozycja i Zbiory

Placówka prezentuje bogatą kolekcję pamiątek związanych z Tadeuszem Kościuszką oraz bitwą pod Maciejowicami (1794 r.). Wśród eksponatów znajdują się:

• Makieta bitwy – przedstawiająca sytuację na polu walki o godzinie 11:00, 10 października 1794 roku. Każda figura żołnierza odpowiada 33 rzeczywistym żołnierzom, a sztab i oficerowie są ukazani proporcjonalnie.
• Fragment łóżka z pałacu w Podzamczu, w którym ranny Kościuszko odpoczywał po wyniesieniu z pola walki.
• Zbiory archeologiczne, obejmujące eksponaty pochodzące z wykopalisk na stanowisku kultury łużyckiej w Kochowie.

Pola Bitewne i Symbolika Maciejowic

Bitwa pod Maciejowicami, rozegrana 10 października 1794 roku, była jednym z najważniejszych wydarzeń insurekcji kościuszkowskiej. Niespełna 6 tys. polskich żołnierzy stanęło do walki z dwukrotnie liczniejszymi siłami rosyjskimi, dowodzonymi przez gen. Fersena. Bitwa zakończyła się klęską Polaków, w której:

• Poległo ponad 2 tys. żołnierzy,
• Do niewoli trafiło ok. 2000 polskich wojskowych,
• Ranny Tadeusz Kościuszko wraz z całym sztabem został pojmany.

Maciejowicka ziemia stała się symbolem upadku I Rzeczypospolitej, a walczący w niej chłopi spod Racławic oddali życie za wolność ojczyzny.

Patriotyzm i Edukacja

Główną misją muzeum jest krzewienie patriotyzmu poprzez edukację historyczną. Placówka organizuje:

• Zwiedzanie pól bitewnych, w tym kopca Kościuszki w Krępie, usypanego w 1861 roku w miejscu jego pojmania,
• Prelekcje i wystawy, przybliżające losy insurekcji,
• Żywe lekcje historii, wspierane przez rekonstrukcje i wizualne narracje o losach Wielkiego Naczelnika.

Muzeum jako Świadectwo Pamięci

Maciejowickie muzeum to nie tylko miejsce ekspozycji, ale przede wszystkim świadectwo i hołd dla Tadeusza Kościuszki oraz jego idei. To tutaj, na ziemi maciejowickiej, 10 października 1794 roku rozegrała się ostatnia wielka bitwa insurekcji, a wraz z nią zgasła na wiele lat wolność Polski.

Dzięki swojej unikalnej misji i bogatym zbiorom Muzeum im. Tadeusza Kościuszki w Maciejowicach odgrywa kluczową rolę w utrwalaniu pamięci narodowej oraz propagowaniu wartości patriotycznych.